به نقل از «ایرنا»

عید قربان در قاب آیین‌های اهل سنت خراسان شمالی

تاریخ انتشار: ۱۸ تیر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۴۴۲۱۵۷

شور و هیاهو و بروبیاها چندین روز پیش از عید قربان در مناطق ترکمن نشین خراسان شمالی آغاز می شود و همگان در تکاپوی میزبانی از عید بندگی هستند و بازار البسه و شیرینی‌جات این خطه از شمالشرق کشور داغ می شود و هر کسی با خرید لوازم عید قربان سعی در خلق لحظاتی زیبا را دارد.

این روزها همه چیز برای عید قربان یا همان "قربانلق" مهیاست تا ترکمن ها بساط یک روز به یادماندنی را فراهم کنند و در این عید مذهبی درها را می گشایند و جلوه هایی زیبایی از میزبانی مهمانان خلق می کنند و اینجاست که با تحفه ای از گوشت قربانی بساط خوان الهی را می گسترانند و هر کسی به فراخور توان مالی خود دیگران را در شادی خود شریک می کنند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

عیدی که در بین ترکمنان سنی مذهب خراسان شمالی با رسومی چون قربانلق(قربانی)، قربانشور(دور کردن نحس) و پخت نان سنتی همچنان پابرجاست و حتی گذر زمان نیز نتوانست غبار فراموشی بر رسم و رسوم های مردم این خطه بپاشد و این روزها نه تنها پیران و میانسالان حتی جوانان و نوجوانان این سنت حسنه را به خوبی دنبال می کنند.

استقبال از قربانلق با خانه تکانی

در منطقه ترکمن نشین خراسان شمالی، اهالی ۱۰ روز قبل از عید قربان خانه تکانی کرده و منزلشان را برای آمدن عید تمیز و مرتب می کنند و پس از نونوار کردن خانه، اهالی آن نیز با خرید البسه نونوار می شود تا در سر سفره عید قربان به همان کیفیت و سبک و سیاق عید نوروز حاضر شوند.

همچنین بزرگان و ریش سفیدان ترکمن در عید قربان لباس های محلی خود را می پوشند و عروس خانم ها «کولته» که نوعی شنل است به تن می کنند.

در این میان آنان که توانایی خرید لباس ندارند، از میان لباس هایی که دارند بهترین را انتخاب کرده و در روز عید قربان می پوشند تا بهترین و تمیزترین لباس هایشان ظاهر شوند.

یکی از فعالان فرهنگی ترکمن در مورد این آیین ها به خبرنگار ایرنا می گوید: در بین این اهالی رسم بر این است که ۱۰ روز یا یک هفته قبل از عید اعضای خانواده به خانه تکانی بپردازند و با نظافت خانه، خود را برای رسیدن عید آماده کنند.

ستاربردی ساعدی می افزاید: از این خانه تکانی ها در فرهنگ ترکمن به روز «کِر» یاد می شود که به معنای روز پاک کردن خانه از کثیفی ها است به گونه ای این اهالی با نو نوار کردن خانه ها و لباس به استقبال این عید بندگی می روند.

وی می گوید: یکی دیگر از رسوم قدیمی ترکمن ها قبل از عید قربان خرید لباس نو است و آن افرادی که توانایی خرید لباس ندارند، از میان لباس هایی که دارند بهترین را انتخاب کرده و در روز عید قربان می پوشند.

پخت نان محلی بیشمه

زنان ترکمن از چند روز مانده به عید قربان اقدام پختن نان روغنی مخصوصی به نام قتلمه و بیشمه می کنند که آن را در بین همسایگان و آشنایان تقسیم می کنند و همچنین از آن در کنار آجیل، میوه و شیرینی برای آراستن سفره عید نیز استفاده می کنند.

یکی از خانم های ترکمن در خصوص نحوه پخت این شیرینی محلی ترکمن می گوید: در اصطلاح ترکمن هر آنچه به بر روی آتش پخته می شود، بیشمه نام دارد، برای این نان محلی که طرفداران زیادی دارد ابتدا تخم مرغ‌ها را در ظرفی هم بزنیم و بعد شکر، شیر، روغن و بکینگ پودر به آن اضافه کنیم  و بعد با دست و یا با دستگاه همزن برقی آنها را به هم می زنیم تا به قولی پف کند و بعد از مقداری آرد به آن اضافه می شود و آنقدر ورز داده می شود تا این که به خمیر نرم تبدیل شود به گونه ای که دیگر به دست نچشبد.

آنه جمال حمیدیان می افزاید: بعد از این که به قول معروف خمیر «ور» آمد تکه‌های کوچکی از خمیر را بر می داریم و به شکل نزدیک به لوزی برش زده و به درون روغنی که قبلا به خوبی داغ شده می‌اندازیم تا در حرارت ملایم پخته شود و بیشمه ها به رنگ طلایی در آید.

قربانشور

ترکمن ها در شب عید قربان استحمام می کنند که در اصطلاح به آن قربان شور می گویند، جدای از نظافت جسمی استحمام آنها بر این باورند که قربانشور سبب شستن و زدودن پلیدی و پلشتی از جسم و روح می شود.

ساعدی می گوید: در گذشته شب عید قربان،  ترکمن‌ها به‌کنار رودخانه ها چشمه‌سارها می‌رفتند و آب به تن خود می‌زدند و اگر آب روان نبود، با ظرفی خود را شستشو می‌دانند و معتقد بودند باید برای عید فردا پاک شوند.

وی می افزاید: در این تجمع‌ها، حرف‌ها و قصه‌های متعددی رد و یا دست‌جمعی آواز سر می‌دانند  که تا به امروز برخی از آنها همانند شعر «قربان شورا، من شورا – گیدا قربان آقادان سورا – کلام سوسر نورا» حفظ شده است یعنی اینکه قربان شور، تو هم بشور و من هم بشورم سال آینده که قربانی انجام می شود من در آن سال برای قربانی کردن به دیگران نیازی نداشته باشم و خودم بتوانم قربانی کنم.

ساعدی می گوید: همچنین هدف از خواندن این شعر در بین ترکمن ها این بوده است که تا عید قربان سال آینده نظر بد و چشم شور از اعضای خانواده شان دور باشد.

عید نامازی

صبح روز عید قربان، مردان ترکمن و حتی کودکان با بر تن کردن لباسهای نو و آراسته به سوی عیدگاه رهسپار می شوند تا نماز عید را با شکوه هر چه تمام تر برپا کنند.

یکی از روحانیون ترکمن در این خصوص می گوید: اهالی از پیر و جوان گرفته تا کودکان و همه همه با لباس آراسته و تمیز در نماز عید حاضر می شوند و گوش به خطبه های امام جماعت سپرده و نماز عید را به جا می آورند.

آخوند محمد محمدی می افزاید: بعد از اقامه نماز به زیارت قبور پدر و مادر و یا آشنایان می روند تا فاتحه ای نثار آنان کنند و آنگاه به خانه باز می گردند تا گوسفند را قربانی کرده و عید را جشن بگیرند.

قربانلق

بنابر اعتقاد ترکمن های این منطقه قربانی کردن برای خانواده‌هایی که دارای استطاعت مالی هستند، واجب شمرده می شود و بر این اساس گاهی، در بعضی از خانواده‌ها قربانی را بر زن و مرد خانواده به طور جداگانه واجب می‌دانند.

کارشناس فرهنگ و ادبیات ترکمن می گوید: اگر  شخصی توانایی مالی داشته باشد بر او واجب است که قربانی کند به گونه ای که مشکل مالی در تامین مخارج سالانه خود نداشته باشد.

عوض دردی صدری می افزاید: همچنین قربانی کننده و قربانی شونده نیز باید شرایطی داشته باشند مثلا باید شخص قربانی کننده عاقل و بالغ و همچنین گوسفند قربانی شده نیز باید حداقل ۶ ماهه باشد.

وی می گوید: در مورد شرایط زوجی که بتازگی به خانه بخت رفته اند نیز باید گفت که بر عهده شوهر است تا برای خود و همسرش قربانی انجام دهد ولی اگر عقد کرده باشند و هنوز دختر در خانه پدری به سر ببرد بر عهده پدر است تا برای او قربانی کند.

صدری یادآور می شود: بنا به اعتقاد ترکمنها، به رغم اینکه سه روز برای ذبح قربانی فرصت وجود دارد ولی بهترین روز جهت ذبح قربانی، روز عید است.

قورمه شوری

بعد از قربانلق،  گوشت قربانی به چند قسمت تقسیم می‌شود و بخشی از آن بین نیازمندان، بخشی جهت پذیرایی از میهمانان و جماعت مسجد مورد استفاده قرار می‌گیرد و با قسمت باقی مانده نیز غدای محلی تحت عنوان «قورمه شوری» تهیه می کنند.

آنه جمال حمیدیان در خصوص تهیه این غذای محبوب ترکمن ها می گوید: برای پخت این غذای محلی ابتدا باید چربی دام قربانی شده را به تیکه های کوچکی تقسیم کنیم و بعد از اینکه روغن کمی حالت آبکی که پیدا کرد گوشت تیکه شده اضافه می‌شود و سپس آب که روی آن را بپوشاند ریخته می‌شود و نمک نیز اضافه می‌شود.

وی می افزاید: بعد از جوشیدن یک الی ۲ ساعته باید صبر کنیم تا آب گوشت به خوب ته بکشد تا همه گوشت ها با روغن داخلش سرخ و به خوبی پخته شود زیرا اگر آبی در داخل آن مانده باشد، بعدها باعث فاسد شدن قورمه می شود.

خانم حمیدیان می گوید: اهالی این منطقه بر این باروند که خوردن قورمه شور سبب از بین رفتن اثر چشم زخم و یا چشم شور و قوت بدن می شود.

تخته باد یا تاب بازی

از دیگر آیین های ترکمنهای این منطقه که طرفداران زیادی نیز در بین کودکان و نوجوانان دارد، برگزاری آیین تخته باد یا همان تاب بازی است که به صورت گسترده در میان ترکمنها رواج دارد که برگزاری این آیین مختص ایام عید قربان است.

صدری می گوید: زوجهای جوان، نوجوانان و کودکان از مشتاقان برگزاری این آیین سنتی هستند و بنابه یک‌ اعتقاد قدیمی در بین ترکمنها، گناهان روی شانه انسان است و با تاب خوردن در آسمان، گناهان ریخته و آلودگی ها پاک می شوند. این آیین تا سه روز برپا است.

وی افزاید: این اهالی در روزهای عید تاب سواری را بر ایوان خانه ها بر پا می دارند و دختران، پسران، زنان، مردان و کودکان به تاب بازی مشغول می شوند.

 این جشن پر طمطراق ترکمن‌ها تا سه روز ادامه دارد و از آن جشن‌های معروفی است که با آمدنش هیاهویی در این خطه از خراسان شمالی برپا می شود، نکته قابل توجه این است که تمامی مسلمانان این منطقه به هر نوعی از برکت این عید مذهبی بهره‌مند می شوند و اگرچه این آداب و رسوم نیز همانند بسیاری از مرسومات دیگر اقوام خراسان شمالی در پستوی مدرنیته کمی رنگ باخته اند، ولی مناطق ترکمن نشین در سال های اخیر بیش از هر قومی این آیین ها را مهم می دانند و در عرضه آن به دیگر مردم تلاش می کنند.

استان خراسان شمالی طبق سرشماری نفوس ومسکن ۱۳۹۰ حدود ۸۶۳ هزار نفری جمعیت دارد که در ۲۴ شهر و بیش از یک هزار روستا سکونت دارند که بخشی از این جمعیت را اهل سنت و قوم ترکمن تشکیل می دهند که در شهرستان راز و جرگلان، بجنورد  و مانه و سملقان سکونت دارند.

برچسب‌ها ترکمن عید سعید قربان راز و جرگلان خراسان شمالی

منبع: ایرنا

کلیدواژه: ترکمن عید سعید قربان راز و جرگلان ترکمن عید سعید قربان راز و جرگلان خراسان شمالی خراسان شمالی خانه تکانی عید قربان ترکمن ها آیین ها روز عید

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۴۴۲۱۵۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

پیشکسوت موسیقی مقامی در خراسان شمالی درگذشت

ایسنا/خراسان شمالی عیسی قلی پور یکی از پیشکسوتان موسیقی مقامی در خراسان شمالی درگذشت.

عیسی قلی پور از بخشی های موسیقی مقامی شمال خراسان، نوازنده دوتار و پیشکسوت موسیقی محلی در این خطه است که چندین دهه سابقه بخشی گری دارد و به علت کهولت سن و بیماری سرطان درگذشت.

وی متولد سال ۱۳۲۱ در روستای گودعلی سلاخ در ۱۸ کیلومتری شمال غرب بجنورد و از آخرین بازماندگان بخشی های شمال خراسان است.

عیسی بخشی علاوه بر نوازندگی دوتار، خواننده قهاری نیز بود. وی که اصالتاً ترک زبان است علاوه بر آوازی که به زبان مادری‌اش می خواند به زبان کردی خراسانی نیز آواز می خواند.

وی در جشنواره های بین المللی، ملی و استانی بارها خوش درخشده بود و همچنین نشان درجه یک هنری را نیز دریافت کرده بود.

مراسم تشییع استاد عیسی بخشی فردا ساعت ۱۰ از مقابل سالن گلشن بجنورد انجام می شود.

انتهای پیام